In mijn onderzoek voor onze 2 families, focuste ik mij vooral op onze opa’s. Ik doe daarmee geen recht aan bijvoorbeeld Miltons oma, en Sydneys vrouw, Jacqueline Lew-Jen-Tai. Daar waar Sydney vooral bekend stond om zijn pension en activiteiten bij de kerk, zo stond Jacqueline vooral bekend om haar krabbenpastei.
Tijd dus om wat meer te leren over de familie Lew-Jen-Tai. Daarvoor reisde ik af naar Utrecht voor een ontmoeting met Dennis Lee Kong. Hij is al jaren bezig met familieonderzoek naar de Lew-familie. Hijzelf is een achterkleinkind van Lew-a-Yow, de oudste broer van Lew-Jen-Tai, de vader van Jacqueline. Dennis is dus maar heel in de verte een familielid van Milton, maar de banden tussen deze twee families blijken toch nauwer te zijn dan ik van tevoren had gedacht.
Jacquelines moeder
Eerst iets over de ouders van Jacqueline Lew-Jen-Tai. Jacquelines ouders kwamen beiden uit China. Zover bekend zijn ze beiden Hakka. Ik heb altijd gedacht dat Jacquelines moeder Chin-Ten-Kwie heette, maar dat is de naam van haar moeders broer. Haar moeder heette Chin-Wah-Keu (1882 – 1958) volgens sommigen, maar op haar graf staat geschreven Chin-Mook-Kahn. Zij is op 22 april 1882 geboren in China. Het verhaal gaat dat zij al eerder naar Suriname was gekomen, maar is teruggereisd naar China en daarna samen met haar man Lew-Jen-Tai voor de tweede keer naar Suriname is gereisd. Er zijn tot op heden geen documenten gevonden die dit verhaal ondersteunen. Het kan ook zijn dat ze via Guyana zijn gereisd. Of misschien is ze wel in Guyana of Suriname geboren en op jonge leeftijd teruggestuurd naar China of meegegaan met haar vader (en moeder).
In Suriname woonde ook Jacquelines moeder oudere broer Chin-A-Loi (1880 -1952), Willem Chin-Ten-Kwie (1888 – 1946) en Chin-a-Fat (geen gegevens). Opvallend is dat Jacqueline haar moeder een Nederlandse voornaam heeft, namelijk Magdalena en haar jongere broertje ook. Dat kan betekenen dat ze in Suriname zijn geboren? Het kan ook betekenen dat ze zich later hebben bekeerd. Er is dus nog veel onbekend over de levensgeschiedenis van haar moeder.
Jacqueline haar vader
Dennis vertelt mij dat Jacqueline haar vader uit het dorp Long Gang komt, dat ten noorden van Shenzen ligt. Dit is bekend omdat zijn broer Lew–Yow op latere leeftijd terugkeerde naar zijn geboortedorp in China. Een familielid van Dennis is naar dat dorp afgereisd en heeft er brieven en andere bewijzen gevonden van het feit dat Lew-a-Yow als vermogend man in het dorp woonde. Een zoon van Lew-a-Yow is later wel teruggekeerd naar Suriname. Dennis vertelt mij ook dat de vrouw van Lew-a-Yow niet is meegereisd naar China. Het verhaal wil dat zijn vrouw Johanna Kerpens (1880-1966) had gehoord dat zij als half-Chinees daar erg slecht behandeld zou worden. Op het moment dat Lew-a-Yow vertrok, was zij zwanger van haar vierde kind. Ze besloot toen onder te duiken totdat haar man was vertrokken met de drie overige kinderen. Op latere leeftijd woonde Johanna Kerpens in het pension van Sydney Kam in Paramaribo. Dennis vertelt mij dat één van de dochters van Sydney haar nog goed herinnert. Ze ging regelmatig bij Johanna op bezoek. Johanne Kerpens is uiteindelijk in 1966 op 86-jarige leeftijd overleden in Paramaribo.
Dennis laat mij ook foto’s zien van het graf van Lew-Jen-Tai, Jacqueline’s vader. Daarop is te zien dat hij een Nederlandse voornaam heeft gekregen, namelijk Peters J.. Ik ben benieuwd of in de archieven van het bisdom is terug te vinden wanneer Lew-Jen-Tai lid is geworden van de Katholieke Kerk in Nickerie. Op zijn graf staan ook Chinese karakters. Vanaf de foto (zie hieronder) zijn ze niet goed leesbaar, maar hopelijk kan ik zijn graf terugvinden op de Chinese begraafplaats aan de Schietbaanweg als ik in Suriname ben. Wie weet kunnen wij de letters opnieuw intekenen of overnemen zodat ze vertaald kunnen worden.
Van Paradise Nickerie naar Paramaribo
Jacqueline haar ouders woonden in Nickerie, ze hadden een winkel/bakkerij op voormalig plantage Paradise. Ondanks dat de roots van Jacqueline Lew-Jen-Tai in Nickerie liggen is ze er nooit meer naartoe gegaan nadat haar ouders verhuisden naar Paramaribo. Het is bekend dat na een dramatische gebeurtenis in Nickerie, de rest van de familie die toen nog in Nickerie woonde, hals over kop naar Paramaribo vertrok. Wat deze dramatische gebeurtenis is geweest, blijft nog een mysterie.
Het gezin waarin Jacqueline opgroeide was groot. Haar ouders kregen in totaal 13 kinderen, waarvan één op jonge leeftijd overleed. Jacqueline was deel van een tweeling. Samen met haar zusje Albertine werd ze op 9 juli 1907 geboren. Jacqueline had twee oudere broers, genaamd Willem en Alfred.
In 1921 woonde haar oudere broer Willem samen met haar jongere broer Frederik Alexander (Alex) op Saramaccastraat nr. 1. Ze waren kostganger bij Lieuw-a-Joeng, vermoedelijk een familielid van Lew-Jen-Tai. Dennis denkt dat Liew-a-Joeng eigenaar was van het pand, terwijl de familie Kam zeker weet dat Sydney en Jacqueline het vanaf 1944 huurden van ene Van Ravenswaay. Maar ik vermoed dat het verhaal misschien nog wat complexer is. Want in de krantenarchieven vond ik dat ene Lieuw-a-Joeng in 1927 voor de rechtbank moest verschijnen vanwege malversaties bij de Chinese vereniging. Kan het zijn dat hij het land is ontvlucht en de administratie van zijn gebouwen en bedrijven overliet aan ene Van Ravenswaay? Misschien maak ik teveel sensatie, maar ik hoop meer informatie te vinden bij het kadaster in Suriname, of bij de familie Cheung die uiteindelijk het pand aan de Saramaccastraat heeft gekocht.
In 1921 woonde ook haar oudere broer Alfred en tweelingzus Albertine in Paramaribo, en wel bij de familie Hermelijn. Jacques Hermelijn was getrouwd met Johanna Maria Sedoc, die afkomstig is uit Nickerie. Hun woonadres was de Nieuwe Domineestraat nr.4. In dat huis woonde in 1921 ook een 3-jarig kind genaamd Seropathia Chin-ten-Koei afkomstig uit Nickerie.
Op de censuskaart van 1921 van de familie in Nickerie staat vermeld dat deze vier kinderen in Paramaribo naar school gingen. Interessant is dat Jacqueline dus niet naar school ging in Paramaribo. Moest zij als oudste dochter thuisblijven om haar ouders te helpen bij de zorg van de andere kinderen?
Herinneringen aan Jacqueline
Dennis kan zich Tante Jacqueline nog goed herinneren. Hij moest regelmatig naar haar toe om krabbenpastei op te halen, die ze had gemaakt voor zijn moeder. Hij herinnert zich Jacqueline vooral rokend, waarbij ze soms de ene sigaret met de andere aanstak. Dat Jacqueline een zware rookster was, blijkt ook wel uit het feit dat hij de 8 krabbenpasteitjes altijd meekreeg in het plastic van een slof sigaretten. Daar pasten precies 8 pasteitjes in. Later kreeg hij vleespasteitjes mee, omdat hij allergisch werd voor krab. Dennis vertelt mij dat als Jacqueline een bestelling had, dat ze dan altijd extra maakte voor de familie. Dennis zijn moeder was een kleinkind van Jacqueline haar oom, de familieverbanden reiken ver. Zover het bij hem bekend is, kochten de familieleden deze krabbenpasteitjes van Jacqueline. Hij hoefde zelf geen geld mee te nemen, maar denkt dat zijn moeder aan het einde van de maand de rekening betaalde.
Ook herinnert Dennis zich hoe hij op zaterdag met zijn oom Leendert Veldkamp eieren, melk en kaas afleverde in de stad. Bij Jacqueline moesten ze altijd veel eieren afleveren. Ook gingen ze langs bij tante Betsy (een zus van Jacqueline). Zijn oom had namelijk een boerderij in de omgeving van wat nu Tammenga is.
Tot slot weet Dennis mij meer te vertellen over de Soda Fountain, op de hoek van de Domineestraat met het Neumanspad. De zaak heette Soda Fountain Min Hing. Pal ernaast was de Soda Fountain van Fernandes, maar daar kon je niet zitten, alleen afhalen. Ook bij de familie Kam wordt met veel plezier gesproken over bezoekjes aan deze zaak. Het bedrijf werd geleid door Tante Jet. Zij was een nicht van Jacqueline. Tante Jet was namelijk een dochter van Willem Chin-ten-Kwie, een broertje van Jacquelines moeder. Verder weet Dennis mij te vertellen dat Jacqueline haar krabbenpastei ook aan tante Jet leverde.
En zo wordt mij duidelijk dat de familie Lew-Jen-Tai nauwe banden met elkaar onderhield, en dat die familiebanden ver reikten. Hetzelfde zie ik bij de Kam-familie als ik luister naar de verhalen over familieleden die via het pension van Sydney Kam hun weg vonden in Suriname of doorreisden naar andere landen.
Het maakt mijn onderzoek naar het leven van Sydney en Jacqueline niet gemakkelijker, maar wel boeiender. En het bewijst ook weer dat ze echt in een andere tijd leefden, ook al is dat nog geen honderd jaar geleden.
——————————————————-
NB. Hulp is altijd welkom. Heb je informatie, suggesties, vragen of correcties, stuur dan gerust een bericht. Dat kan als commentaar onder dit artikel, maar ook via e-mail (when2familiesmeet@yahoo.com) of Facebook. Dennis en ik blijven in ieder geval in contact, en zullen onze bevindingen blijven delen met elkaar.